1-AÇIK RIZA NEDİR?
İlgili kişinin kendisiyle ilgili veri işlenmesine, özgürce, konuyla ilgili yeterli bilgi sahibi olarak, tereddüde yer bırakmayacak açıklıkta ve sadece o işlemle sınırlı olarak verdiği onay beyanıdır. Kanuna göre açık rızanın üç unsuru vardır:
A) Belirli Bir Konuya İlişkin Olma: Açık rıza beyanının kapsamı genel nitelikte olmamalı, belirli bir duruma özgülenmiş olmalıdır. Örneğin; veri sorumlusu tarafından “tüm ürün ve hizmetlerimizin sunulması için kişisel verilerinizin işlenmesine açık rıza veriyor musunuz?” biçiminde rıza alınması durumunda, rıza “belirli bir konuya ilişkin” olmayacağı için geçerli bir rıza olarak kabul edilmeyecektir.
B) Bilgilendirmeye Dayanma: Elde edilecek kişisel verilerin hangi amaçlarla kullanılacağı açıkça belirtilmeli, kişinin anlamayacağı terimler ya da yazılı bilgilendirme yapıldığında okumakta güçlük çekeceği oranda küçük puntolar kullanılmamalıdır.
C) Özgür iradeyle açıklanmış olma: Bir irade beyanı olan “rıza” beyanının kişinin özgürlüğünü etkileyecek hallerden arınmış olması gerekmektedir. Bu doğrultuda, “açık rıza” beyanını veren veri sahibinin iradesini bozacak bir durum mevcut olmamalıdır. Örneğin; veri sorumlusu tarafından veri sahiplerinin rızalarının elde edilmesi, bir ürün veya hizmetin sunulmasının ön şartı olarak ileri sürülmemelidir.
D) Kişisel verilerin işlenmesi: Veri işleme, bilgisayar gibi bilgi teknolojisi kullanan cihazların yanı sıra iş başvuru formu gibi kağıt ortamında bir amaç için kişilere ait bilgilerin saklanmasıdır. Bazı durumlarda verilerin işlenmesi için ilgili kişiyi aydınlatma yükümlülüğü ve açık rızanın alınması şartı yoktur. Kanunun m.5/2 bendinde bu şartlar açıklanmaktadır.
E) Değişiklik olursa: Sicile kayıttan sonra verilerde, amaçlarda ya da paylaşılan kişilerde değişiklik olursa sicilde değişiklik için başvurulması gerekir. Rızanın alındığı zamana göre değişiklik varsa ilgili kişiden alınan açık rızanın mevcut duruma göre yenilenmesi gerekir.
F) Verilerin yok edilmesi veya anonimleştirme: Toplanan kişisel verilerle ilgili işlemler bittiğinde veya kişiden alınan onayın şartları ortadan kalktığında ya da kişinin verilerinin işlenmesini durdurma hakkı olduğunda ve bu kullanıldığında verilerin silinmesi gerekir. Silinmesi istenmeyen veriler anonim hale getirilir. Kişisel verilerin silinmesine, yok edilmesine veya anonim hale getirilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
2-AÇIK RIZA TÜM KİŞİSEL VERİ İŞLEME FAALİYETLERİNE HUKUKİLİK KAZANDIRAN YEGÂNE UNSUR MUDUR?
Kanunun 5. maddesi uyarınca açık rıza Kanundaki kişisel veri işleme şartlarından biridir ve diğer kişisel veri işleme şartlarına göre karşılaştırmalı bir üstünlüğü bulunmamaktadır. Açık rıza veri işleme faaliyetine hukukilik kazandıran yegane unsur değildir. Aşağıdaki şartlardan birinin varlığı hâlinde, ilgili kişinin açık rızası aranmaksızın kişisel verilerinin işlenmesi mümkündür:
a. Kanunlarda açıkça öngörülmesi,
b. Fiili imkânsızlık nedeniyle rızasını açıklayamayacak durumda bulunan veya rızasına hukuki geçerlilik tanınmayan kişinin kendisinin ya da bir başkasının hayatı veya beden bütünlüğünün korunması için zorunlu olması,
c. Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması,
ç. Veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için zorunlu olması,
d. İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması,
e. Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması,
f. İlgili kişinin temel hak ve özgürlüklerine zarar vermemek kaydıyla, veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması.
3-AÇIK RIZANIN KANUNDA BELİRTİLEN UNSURLARININ SAĞLANMASI İÇİN NASIL BİR YAKLAŞIM İLE ALINMASI GEREKMEKTEDİR?
Kanunun 3. maddesinin (a) bendinde yer verilen tanım gereğince, açık rızanın; belirli bir konuya ilişkin, bilgilendirilmeye dayalı ve özgür iradeyle açıklanması gerekmektedir. Kanunun gerekçesinde de, açık rıza, “İlgili kişinin kendisiyle ilgili veri işlenmesine, özgürce, konuyla ilgili yeterli bilgi sahibi olarak, tereddüde yer bırakmayacak açıklıkta ve sadece o işlemle sınırlı olarak verdiği onay beyanı” şeklinde ifade edilmiştir. Bu çerçevede, belirli bir konu ile sınırlandırılmayan ve ilgili işlemle sınırlı olmayan genel nitelikteki rızalar hukuken geçersizdir. Kanun açık rıza hususunda herhangi bir şekil şartı öngörmemekle birlikte, açık rızanın yazılı olduğu durumlarda açık rıza metinleri açık, anlaşılır ve yalın bir şekilde kaleme alınmalıdır. Açık rızanın alındığı ortam veya metin dışındaki başka bir ortama veya metne atıf yapılarak ilgili kişinin açık rızası alınmamalıdır. Açık rıza, ilgili kişinin özgür iradesiyle açıklamada bulunduğunu ortaya koyacak şekilde ilgili kişinin seçimine sunulmalıdır.
Comentarios